Hoe kies ik een zadel voor mijn wandelpaard?
Als je in een sporttak zit, zoals springen of dressuur, is de keuze van je zadel vrij voor de hand liggend: dan kies je waarschijnlijk respectievelijk voor een spring- of dressuurzadel. Maar wat is nu een geschikt zadel voor je wandelpaard? Hoe maak je een keuze voor een bepaald type zadel? En waar moet je op letten bij het kiezen en passen? In dit artikel geef ik je een overzicht van de voornaamste soorten zadels en wat de belangrijkste aandachtspunten zijn om een zo goed mogelijk passend zadel te kiezen voor jou en je wandelpaard.
Eerst een beetje context waarom ik zelf zo’n waarde hecht aan een goed passend en degelijk zadel. Ondertussen is het gebruik van een passend zadel en het consulteren van een zadelpasser vrij vanzelfsprekend. Dat was het 10 of 20 jaar geleden nog veel minder. Toen ik in 1994 als mijn eerste ponykamp volgde, viel het mij op dat sommige paarden witte plekjes rond hun schoft hadden. Als kind droomde ik niet enkel van paardrijden, maar was ik ook geïnteresseerd in alles errond dus stak ik mijn licht hier verder rond op. Die witte plekjes, of drukplekken, zijn een beschadiging van de huid, veroorzaakt door slecht passende zadels. Op de manege waar ik in de volgende jaren mijn lessen volgde, was er onder het cliënteel ook een eigenaar van een ruitersportzaak, die zeer vooruitstrevend was qua zadelpassen en visie hierop. Dit bracht ook mee dat er een grote aandacht was voor passende zadels voor de manegepaarden.
Toen ik in 2005 aan de slag ging met mijn eerste verzorgpaard, wou ik investeren in een zadel dat aangepast was aan haar. Met het idee: “ik wil een lederen zadel voor 250€”, stapte ik naar die lokale zadelpasser (Aleashop). Hij luisterde naar mijn verwachtingen en toonde mij daarop een voorbeeld van zo’n zadel. Online gekocht door een andere klant, fabricage in India en volledig scheef in constructie. Onder zijn begeleiding koos ik dus uiteindelijk op basis van mijn budget voor een kunststof veelzijdigheidszadel van toen 400€, maar met aanpasbare boom, waardoor het op verschillende paarden kon passen. Dit zadel is niet meer in de running voor dagelijks gebruik, maar heb ik nog steeds als reserve achter de hand!
Wees je er eerst en vooral van bewust dat het kiezen van een zadel een combinatie is van vakkennis van een goede zadelpasser en gezond verstand. Dat begint bij jezelf en daarom is het belangrijk om stil te staan bij volgende zaken:
Voor welke doel moet mijn zadel dienen?
Past het voor mijn paard?
Past het voor mij?
Doel van het zadel
Om te beginnen geef ik graag eerst de doelen van een zadel mee:
Comfortabel dragen van de ruiter door het paard
Communicatiemiddel tussen paard en ruiter
Comfortabel en veilig rijden van het paard door de ruiter
Juiste gebruik in functie van de bouw van het zadel
Op dat laatste puntje, zoom ik direct ook graag even in. Had je er al eens aan gedacht het onderscheid tussen types zadels als volgt te maken: sport- versus werkzadels? De sportzadels zijn wat we in de volksmond eerder de typisch “Engelse” zadels noemen, zoals het dressuurzadel, springzadel, veelzijdigheidszadel, endurance zadel,.. Ze zijn licht van gewicht en dienen voor een eerder specifieke tak in de paardensport. De manier waarop ze gebouwd zijn ondersteunt de communicatie tussen ruiter en paard. Zo zal een springzadel een eerder vlakke zit hebben en ervoor zorgen dat de ruiter makkelijk ruimte kan maken op de rug voor het paard om vrij te bewegen boven een sprong. Een dressuurzadel is dieper van zit en verlegt het zwaartepunt van de ruiter naar achter, waardoor deze makkelijker verzameling kan vragen van zijn paard. Onder werkzadels kan je bijvoorbeeld de Amerikaanse westernzadels en de Australian stock saddles plaatsen. Deze hebben hun oorsprong en doel in het werken met paarden, bijvoorbeeld het drijven en vangen van koeien. Ze zijn groter en zwaarder dan een sportzadel, maar hebben ook een groter oppervlak waardoor de druk van de ruiter op de paardenrug ook beter verdeeld is. Dit kan het voor het paard aangenamer maken om zijn ruiter tijdens vele uren en kilometers te dragen.
 |
| Bron: Quus |
Belangrijkste vuistregels bij het passen van een zadel voor je wandelpaard
Voor het passen van je zadel is het belangrijk om in je team van hulpverleners een betrouwbare professionele zadelpasser te hebben (zie ook ankerpunt 3). Desalniettemin is het handig om zelf al een aantal vuistregels te kennen, zodat je bij het aanpassen van je zadel kan meevolgen en ook tussendoor kan opvolgen hoe je zadel op je wandelpaard past. Bij westernzadels spreken we over skirts, waar we bij Engelse zadels naar de kussens verwijzen.
Bij het kopen van een (tweedehands) zadel is het aan te raden om een kwaliteitscheck te doen. Kijk na of de boom niet gebroken of gedraaid is. Dit kan je doen door het zadel tussen je armen te nemen en het zowel horizontaal als verticaal te buigen. Als er teveel beweging merkbaar is, zou het kunnen zijn dat de boom gebroken is. Kijk ook na of de kussens niet te hard of te zacht zijn en egaal gevuld zijn.
Voel met je hand onder het zadel, of de kussens/skirts goed aansluiten op de rug van je wandelpaard. Sluit het enkel vooraan en achteraan goed aan, maar niet in het midden, dan is er sprake van een brugvorming. Sluit het in het midden goed aan, maar niet vooraan en achteraan, dan gaat je zadel rollen over de rug van je wandelpaard.
Let op de schoftruimte. Als het zadel op de rug van je wandelpaard ligt, moet je vóór het aansingelen minstens 3-4 vingers kunnen steken tussen de schoft van je paard en de kamer van het zadel. Na het aansingelen moet je minstens 2 vingers overhouden.
Zorg voor voldoende schoudervrijheid. De boom van een goed passend zadel ligt ongeveer 2 vingers achter de schouder om de achterwaartse rotatie van het schouderblad toe te laten. Je kan de ronding van de schouder voelen/zien door eventueel het voorbeen even op te tillen, waardoor de schouder naar achteren zal bewegen.
Bron: archief Denis Teirlijnck - Rotatie van het schouderblad Let op de lengte van je zadel. Er mag namelijk géén ruiterdruk komen na de Thoracale 18 (T18). Dit is de laatste borstwervel die ondersteund wordt door de ribben. Je kan deze wervel vinden door de laatste rib van je paard te volgen richting ruggengraat.
Je zadel moet ruggengraatvrijheid bieden, zodat je wandelpaard beweeglijkheid heeft in de buiging. Bij een Engels zadel moeten er minstens 3 vingers tussen de kussens passen en moet je doorheen de kussens kunnen kijken (eventueel met een zaklampje uit te testen). Bij een westernzadel zit idealiter dezelfde ruimte tussen de skirts en kies je ook voor een pad met ruggengraatvrijheid.
Let op de positie van de singel en de stijgbeugelriemen. Algemeen genomen ligt de singel ongeveer een handbreedte achter de elleboog. Zowel singel- als stijgbeugelriemen (of fenders) bij een westernzadel, gaan idealiter loodrecht naar beneden.
 |
Tussen de 2 laatste blauwe lijnen mag ruiterdruk komen: 2 vingers na het schouderblad en vóór de T18. |
Tot slot bij dit onderwerp nog een paar tips:
Bij het passen van een zadel terwijl je paard stil staat, zullen zijn buik- en rugspieren waarschijnlijk onstpannen zijn. Om te zien hoe het zadel in beweging zal liggen, kan je de buikspieren activeren door deze te kriebelen, bijgevolg zal de rug naar omhoog komen en krijg je ook een beter beeld van de ligging van het zadel. Nadien is een check in beweging met en zonder ruiter ook aan te raden om het totaalplaatje te kunnen maken.
Weet dat een zadel ook nooit 100% zal passen, het is altijd een momentopname en kunst om een zadel te vinden wat doorheen verschillende fases past of passend kan gemaakt worden. Je paard kan namelijk door de mate van het werk, zijn/haar leeftijd, voeding,... veranderen in bespiering. Weet dus goed op welk moment je het zadel laat passen. Een driejarig paard zal nog een aantal jaar evolueren in bouw en bespiering. Ofwel kan je dan kiezen om een exact passend zadel te nemen en zadels in te wisselen gedurende zijn groei. Ofwel kan je opteren voor bijvoorbeeld een iets breder zadel, wat je wanneer nodig kan aanpassen met een onderlegger of pad met vakken die mogelijkheid biedt om op te vullen waar nodig. Zie ook verder, bij “mijn zadelkeuze”. Een zadel met aanpasbare boom biedt sowieso meer mogelijkheden om op een veranderd lichaam in te spelen.
Wees je bewust van de mate waarin je paard (a)symmetrisch is. Net zoals wij als mens, hebben onze wandelpaarden een kant die meer of minder bespierd is. Hier moet je aan werken tijdens het rijden en grondwerk. Laat je zadel dus eerder aanpassen op de meest ontwikkelde schouder en wanneer je zou kiezen voor een op maat gemaakt zadel: laat je zadel nooit asymmetrisch maken. Een flexibele lat uit bijvoorbeeld het tekengamma (zie foto’s hieronder), kan een handig hulpmiddel zijn om te checken hoe symmetrisch je paard is.
Check na het rijden de zweetafdrukken van de kussens/skirts op de rug van je paard. Deze moet zowel links als rechts egaal bezweet zijn op de plaats waar zadeldruk komt. Zitten er droge plekken tussen, dan kan dit wijzen op brugvorming of een rollend zadel. Is er een verschil links of rechts, kan dit ook wijzen op asymmetrie. Je kan ook de afdrukken bekijken op je onderlegger of pad.
Het resultaat kan je eventueel overtekenen op karton en zo gedurende een bepaalde tijd de evolutie opmeten.
De ruiter
Ook jij bent van belang bij het kiezen van een zadel! Had je al stilgestaan bij de verschillen tussen mannen en vrouwen? Het bekken van de vrouw is namelijk breder dan dat van de man, waardoor de breedte van de zitbeenknobbels en de positie van het dijbeen ook anders zijn. Dat laatste brengt met zich mee dat een man eerder rechte spieren heeft in het dijbeen en een vrouw eerder ovale spieren. Dit betekent dat een vrouw mogelijks comfortabeler zal zitten op een zadel met een smalle zit, wat het dijbeen op zijn plaats laat vallen en een iets bredere lepel om de zitbeenknobbels en dus heupen op dezelfde hoogte te hebben. Wanneer je op het zadel zit, moet je een handbreedte ruimte hebben tussen je billen en de bovenkant van de lepel van je zadel. Jouw zwaartepunt moet in het middelpunt van het zadel zitten en je moet ten allen tijde het gevoel hebben dat je in evenwicht zit. Heb je het gevoel dat je naar voor of achter kantelt, geef dit zeker aan de zadelpasser mee. Dit kan te maken hebben met de positie van het zadel op je paard, maar ook met de grootte van het zadel. Zorg er dus zeker voor dat er ook aandacht is voor jouw bouw en comfort, bij het kiezen van een zadel. Je wandelpaard heeft er ook belang bij!
Nog een aantal tips:
- Waar het dieptepunt van je zadel zit en dus het zwaartepunt van de ruiter, kan je checken door een voorwerp zoals een stift, over de lepel te laten rollen.
- Controleer aan de hand van de gebruikssporen op je zadel, of je zelf ook in evenwicht zit. Ongelijkmatige gebruiksporen kunnen een aanwijzing zijn van een verkeerde balans of houding.
Mijn zadelkeuze voor mijn wandelpaard
Zelf heb ik twee zadels. Mijn eerste zadel, het aanpasbare kunststof veelzijdigheidszadel, en een westernzadel. Voor Ulaan en mij is het westernzadel het meest comfortabel. Hij heeft een vrij lange rug en op het westernzadel zit ik op een betere positie voor ons beiden om de balans in het rijden te vinden. Dit zadel gebruik ik ook voor mijn dressuurlessen, het lukt perfect om hiermee alle gangen en oefeningen te rijden. Ook lichtrijden in draf lukt hiermee en als ik een sprongetje zou willen maken, zou dit voor de lagere hoogtes zeker ook lukken zonder mijn paard te hinderen. Daarnaast is het ook voor de wandelingen en trektochten voor ons beiden een comfortabel zadel, zowel qua zit als qua mogelijkheden om zadeltassen en dergelijke mee te nemen. Mijn huidig zadel heb ik ondertussen sinds 2010. Ulaan was toen 8 jaar en voldoende volgroeid in spieren en bouw om een “volwassen paarden”-zadel te krijgen. In overleg met de zadelpasser hebben we toen voor een zadel gekozen voor hem dat een héél klein beetje te breed aan de schouders is, omdat dit mogelijkheden biedt om rekening te houden met verschillen in bespiering doorheen de seizoenen, leeftijd, mate van werk,... Om te zorgen dat het zadel altijd zo goed mogelijk past, heb ik zelf verschillende soorten pads, o.a. met luchtkussens, met vaste of verwisselbare inlages,... Belangrijk vind ik vooral zelf dat de pad de anatomisch is (de welving van de rug volgt) en voldoende ruggengraatvrijheid en demping biedt. Daarnaast heb ik zelf ook gekozen voor een zadel met vaste boom, omdat ik een boom met flexibele panelen (zoals bijvoorbeeld Equiflex) minder aangenaam vind zitten.
Welk zadel kies jij voor je wandelpaard?
Uiteraard eerst en vooral een zadel wat past voor je paard en ook comfortabel is voor jezelf. Verder is mijn advies om te kijken wat je voornaamste activiteit is, naast het wandelen. Onderhoud je de conditie en spieren van je wandelpaard graag met zowel dressuurwerk als af en toe een sprongetje, dan kan een veelzijdigheidszadel een goede keuze zijn. Zijn jullie een team wat in hoofdzaak en op zeer regelmatige basis trektochten maakt, en waarbij het dressuurmatige werk voornamelijk onderhoud is? Dan kan een werkzadel iets voor jullie zijn. Heb je toch een voorkeur voor een lichter zadel binnen het klassieke genre, kan een dressuurzadel een goede keuze zijn omdat jouw zwaartepunt hier wat verder naar achter ligt, wat het voor je paard ook comfortabeler maakt om jou gedurende uren op zijn rug te dragen. Dit zijn suggesties, uiteraard zijn de meeste zadels geschikt om op buitenrit te gaan… op voorwaarde dat ze goed passen.
Dat er de laatste jaren veel meer aandacht is voor passende zadels, is iets waar ik alleszins blij mee ben en onze wandelpaarden hebben er alleen maar baat bij! Naast grotere aandacht voor het paardenwelzijn en een meer holistische kijk, heeft dat volgens mij zeker ook te maken met de evolutie in het aanbod. Als startende paardeneigenaar moet je vaak heel wat investeringen doen in materiaal en dan kan een aanpasbaar (kunststof) zadel als instap een ideale start geven. Wil je toch investeren in een lederen zadel (al dan niet met aanpasbare boom)? Dan kan je voor 1500 à 2000€ al een mooi zadel vinden, zowel in het segment van de sportzadels als in dat van de werkzadels. Wist je trouwens dat een westernzadel duurder wordt naarmate het meer versierd is met zilver en lederbewerking? Lees ook zeker nog eens terug in ankerpunt 6 over het hoe en waarom rond goed passend materiaal.
Welk zadel heb jij voor jouw wandelpaard? Laat het mij weten via een berichtje in de reacties!
Ivy
Reacties
Een reactie posten